Consequent zijn in de opvoeding vind je ontzettend belangrijk. Maar… dat lukt je niet altijd. Er is vaak strijd en je voelt je slecht als je inconsequent bent geweest. Je bent bang dat het negatieve gevolgen heeft voor de opvoeding van je kind. Laat ik je dan direct van die angst verlossen: uit onderzoek blijkt dat consequent zijn helemaal niet noodzakelijk is. Sterker nog: het is vaak béter om inconsequent te zijn. Hoe dat precies zit? Dat leg ik je in dit artikel uit.
Wat is consequent zijn?
Consequent zijn betekent dat je doet wat je zegt en daar niet van afwijkt. Je stelt regels op, en als je kind daar tegenin gaat dan houd jij voet bij stuk. Vaak is er sprake van een consequentie in de vorm van straf of belonen. Als de regel is om je bord leeg te eten voordat je een toetje mag, dan is het toetje de beloning voor het leegeten van het bord. Door consequent te blijven, krijgt het kind dus geen toetje als het bord niet leeggegeten wordt.
Waarom denken we dat consequent zijn belangrijk is
We zijn doodsbang dat onze kinderen losgeslagen projectielen worden die over ons heenlopen en lak hebben aan anderen als wij als ouders niet consequent zijn. En daarom nemen we ons stellig voor om áltijd consequent te zijn. Vaak is het één van de belangrijkste pijlers in onze opvoeding. Nee is nee. Want: “als ze één vinger krijgen, pakken ze je hele hand.” En: “ze spelen de ouders tegen elkaar uit als je niet samen één lijn trekt”.
Waar consequent blijven vaak als belangrijk gezien wordt, is in situaties waarin je een “als …. dan …” communiceert naar je kind. “Als je nu je bord niet leeg eet, dan krijg je ook geen toetje.” Eet je kind z’n bord niet leeg? Dan wil je niet alsnog toegeven en dat toetje toch geven.
Als je soms consequent bent en op andere momenten niet, dan ontstaat er verwarring bij je kind. Want wat kan je kind nu verwachten als het de ene keer toch een toetje krijgt na een driftbui en de andere keer niet? Dit soort situaties zijn precies de reden waarom er altijd geadviseerd wordt om consequent te zijn en sterk te blijven. Want als je kind na één keer huilen alsnog z’n zin krijgt, dan zal het de volgende keer ook drama maken. Net zo lang tot je toch zwicht.
Gevolgen van consequent zijn
Ik neem je even mee. Beeld je in dat jij aan de ontbijttafel zit met je partner. Je vraagt je partner of hij/zij vanavond iets eerder thuis kan komen uit het werk. Dit is de reactie die je krijgt: “Nee, daar komt niks van in. Je weet dat ik altijd 18.00 uur thuis kom.” Je hebt het gevoel dat er geen discussie mogelijk is, maar je probeert het toch. “Ik heb een hele belangrijke afspraak met een vriendin. Ze heeft vanavond de allereerste echo van haar zwangerschap, maar haar man kan onverwachts niet mee. Ze heeft mij gevraagd en ik wil er echt heel graag voor haar zijn.” Je partner zegt: “Nee hoor, daar komt niks van in. We eten altijd samen om 18.00 uur en dat gaan we nu niet anders doen omdat jouw vriendin een echo heeft.”
Je voelt al aan waar ik heen wil. Regels handhaven zonder af te stemmen op de situatie of gevoelens, resulteert in weerstand, boosheid, verdriet, machteloosheid en noem maar op. Je partner zou dit natuurlijk nooit tegen je zeggen, omdat hij menselijk en liefdevol met je omgaat. Hij zou reageren met zoiets als: “Ah, hmm… je vriendin heeft je nodig. Ja dat snap ik. Je wilt dat ik eerder naar huis kom. Ik zal mijn best doen en mocht het niet lukken dan kunnen we de buurvrouw of de oppas wel inschakelen, denk je ook niet?”.
Waarom je beter niet consequent kunt zijn
Terug naar onze kinderen. Waarom zetten we dan wel alles op alles om regels en afspraken te handhaven als het gaat om onze kinderen? Ze zoeken de grenzen op. Ze halen het bloed achter je nagels vandaan. Ze zijn om achter het behang te plakken. Ze doen het om je te pesten.
Ho wacht…
Wat je denkt wordt waarheid.
Wat je geeft krijg je terug.
Wat je aandacht geeft groeit.
Als jij denkt dat kinderen tegen de regels in gaan omdat het van nature onruststokers zijn, dan zullen ze dat meer en meer worden.
Als jij macht uitoefent op je kind, gaat je kind macht op jou uitoefenen.
Als jij ingaat op de driftbui en daar zelf nog driftiger op reageert, dan wordt de strijd steeds groter.
Wat was het ook alweer dat we onze kinderen willen leren door consequent te zijn? Gehoorzaamheid? En wat versta jij onder gehoorzaamheid? Dat ze als makke lammeren precies doen wat jij zegt, zonder na te denken en zonder hun eigen behoeften te uiten en grenzen te bewaken?
Of is je wens voor de toekomst dat je kinderen respectvol omgaan met regels, luisteren naar de behoefte van anderen en jouw persoonlijke grenzen accepteren? Als dit laatste is wat je wilt, vul dan het rijtje nog maar eens in met die gedachte in je achterhoofd.
Wat je denkt wordt waarheid:
Wat je geeft krijg je terug:
Wat je aandacht geeft groeit:
De valkuil van consequent zijn
Consequent zijn is niet altijd makkelijk. Hoe dat komt? Je wilt consequent blijven, maar je gedrag is niet congruent. Dat leg ik even uit. Congruentie betekent dat er overeenstemming is tussen je denken, voelen en handelen. Incongruent zijn betekent dat er ergens geen overeenstemming is. Je voelt bijvoorbeeld dat de situatie teveel vergt van jou of je kind, maar je wilt in je handelen toch consequent blijven en vasthouden aan de gestelde regel.
Een voorbeeld: je besluit dat je kind oud genoeg is om zonder speen te gaan slapen. Je besluit dat je kind de speen weggeeft aan een andere baby en samen nemen jullie ritueel afscheid van de speen. Die avond kan je kind niet slapen. Het wordt een groot drama. Je zegt meerdere keren: “nee, je krijgt geen speen meer. Vanaf nu gaan we zonder speen slapen.” Ondertussen denk je bij jezelf: waar zijn we aan begonnen? Blijkbaar is mijn kind nog helemaal niet toe aan het slapen zonder speen. Arm ding. Je kind is volledig van slag, maar je blijft consequent. Waar je eerst nog troostend en liefdevol reageerde, ben je het na vier uur helemaal zat. Omdat je zelf wilt slapen en er helemaal klaar mee bent, geef je toch de speen.
Je voelt je waardeloos, want je bent hartstikke inconsequent geweest. Het voelt alsof je het verpest hebt en alsof de situatie zelf nog niet vervelend genoeg was stort je nog een dosis zelfkritiek over je heen. Want, zo is je overtuiging, jij hebt je kind nu geleerd dat het z’n zin krijgt als hij/zij maar flink drama schopt.
Authentiek: wees congruent in plaats van consequent
De sleutel is dat als je congruent bent, je altijd handelt in overeenstemming met je gevoel en denken. In het genoemde voorbeeld zit één heel belangrijk stukje waar aan voorbij gegaan is. Namelijk het gevoelsstuk. Je voelde dat je kind er eigenlijk nog niet klaar voor was. Maar je dacht: als ik nu toch die speen geef, dan verpest ik het. En in je handelen was je totaal onvoorspelbaar, want na lange poos weigeren gaf je toch de speen.
Je had inconsequent en congruent moeten zijn. Oftewel: authentiek. Handelen als liefdevol mens. Zonder je te laten leiden door angsten en overtuigingen die nergens op gebaseerd zijn. Op het moment dat blijkt dat je kind nog niet zonder speen kan slapen en het niet meer wil proberen, ben jij de liefdevolle ouder die kan terugkomen op de beslissing. Je kunt zeggen: “Ik dacht dat je er al klaar voor was, maar ik heb me vergist schat. Jij dacht het ook he? Maar het lukt toch nog even niet. Geeft niet. Misschien een andere keer, maar vanavond nog even niet. Ik ga je speen even halen.”
Vergelijk het maar eens met een grote angst die je hebt. Je besluit met iemand anders dat je je angst gaat overwinnen. Je gaat bijvoorbeeld in een kist met slangen zitten. Op het moment dat je opgesloten zit ontstaat er blinde paniek en je wilt er direct uit. Maar de persoon buiten de kist houdt consequent vol. Wat doet dit met jullie relatie? Met jouw angst? Met jouw vertrouwen in anderen?
Maar moet je helemaal geen grenzen stellen dan?
Jazeker wel! Je moet grenzen stellen die je ook daadwerkelijk belangrijk vindt. Dat klinkt logisch, maar het is heel vaak zo dat ouders grenzen aangeven terwijl de grens nog helemaal niet bereikt is of omgekeerd juist. En dat is zeer verwarrend voor een kind. Want je non-verbale signalen laten iets anders zien dan je woorden en je handelen is ook niet in lijn. Dit is precies de reden dat het niet nodig is dat ouders één lijn trekken.
Ieder mens heeft een andere tolerantiegrens en ieder mens ervaart stemmingswisselingen. Dat betekent dat de grens van jou en je partner op een ander moment bereikt worden. En ook dat jouw grens op een stressvolle dag sneller is bereikt dan op een vrolijke zonnige dag waarop je volledig uitgerust bent.
Tussen die twee uitersten, van je goed voelen en je helemaal niet goed voelen, zitten een hele hoop tussenstapjes. Zo lang jij deze niet duidelijk benoemt en er zelf niet naar luistert, zullen anderen er geen rekening mee (kunnen) houden.
Het is ontzettend belangrijk dat je communiceert hoe je je voelt en waar je grens ligt. Bij kinderen spreken we vaak over ‘het emmertje’ dat zich vult. Je kunt deze metafoor prima introduceren binnen je gezin. Leef het voor door transparant te zijn over je eigen emmertje en te benoemen waar je grens ligt en waarom. Op die manier kan je kind dat zelf ook gaan doen.
“Uit onderzoek blijkt dat het voor kinderen het moeilijkst is om met ouders om te gaan die de weinig eisende ouder uitgangen en doe alsof ze alles accepteren, maar die heel subtiel aangeven dat ze het allemaal niet accepteren” (Luisteren naar kinderen, p. 29).
Beste aanrader tot slot
De grootste aanrader die ik kan geven is: lees het boek ‘Luisteren naar Kinderen’. Dat boek leert je op heel praktische wijze communiceren met je kinderen vanuit wederzijds respect en een liefdevolle relatie.
